چرا جوش صورت ایجاد میشود و بهترین درمان آن چیست؟
آکنه یا جوش صورت یک بیماری شایع پوستی است که معمولاً در دورهٔ نوجوانی آغاز میشود. این عارضه التهابی به شکل ظهور جوشهای سرسفید، سرسیاه، پاپولها و کیستها بر روی صورت و گاهی شانهها، کمر، گردن، سینه و بازوها دیده میشود و بهتر است در اسرع وقت درمان شود. آکنه خطرناک نیست، اما احتمال ماندن جای زخم روی پوست وجود دارد.
بنابراین درمان بهموقع این عارضه اهمیت دارد؛ چرا که تأخیر در درمان جوش صورت میتواند احتمال ایجاد اسکارهای پوستی را افزایش دهد. خیلی از افراد به دنبال از بین بردن جوش صورت در یک روز هستند یا میخواهند راهی برای درمان جوش صورت فوری بیابند، اما پیش از هر چیز لازم است بدانیم چرا جوشها ایجاد میشوند و چطور میتوان درمان جوش صورت را به شکلی علمی و موثر انجام داد.
علتهای ایجاد جوش صورت
در سطح پوست منافذی وجود دارند که به غدد چربی در زیر پوست متصل هستند. این غدد چربی (غدد سباسه) مادهای روغنی به نام سبوم تولید میکنند که برای محافظت و نرم نگه داشتن پوست ضروری است. سبوم و سلولهای مرده از طریق فولیکول مو (مجرایی که غده چربی را به سطح پوست وصل میکند) به بیرون هدایت میشوند.
بر روی پوست همهی افراد باکتریهایی زندگی میکنند که یکی از آنها به نام Propionibacterium acnes (پروپیونیباکتریوم آکنس) در ایجاد جوش صورت نقش دارد. هنگامی که یک کومدون بسته ایجاد میشود، این باکتریها در محیط بسته فولیکول تکثیر یافته و واکنش ایمنی بدن را تحریک میکنند. نتیجهی این فرایند پیدایش التهاب (قرمزی، تورم و درد) در اطراف کومدون و تشکیل جوشهای قرمز و چرکی است. با درک این مکانیسمها، میتوان رویکرد بهتری برای درمان جوش صورت در پیش گرفت و انتظار واقعبینانهتری از روند درمان داشت.
روشهای علمی درمان جوش صورت
برای درمان جوش صورت، خوشبختانه گزینههای علمی متعددی در دسترس است. انتخاب روش مناسب به شدت آکنه، نوع ضایعات (ضایعات غیر التهابی مانند کومدونها یا التهابی مانند جوشهای چرکی و کیستها) و گستردگی آن بستگی دارد. معمولاً متخصصان پوست برای درمان جوش صورت ترکیبی از درمانهای موضعی و خوراکی را توصیه میکنند تا عوامل مختلف ایجاد آکنه را همزمان هدف قرار دهند.
درمانهای موضعی بدون نسخه: آکنه خفیف را اغلب میتوان با محصولات موضعی موجود در داروخانه کنترل کرد. برای درمان جوش صورت به شکل موضعی، موادی که بیشترین تاثیر را نشان دادهاند عبارتند از:
- بنزوئیل پراکسید: این ترکیب باکتریهای سطح پوست را از بین میبرد و سرعت پوستهریزی سلولهای پوست را افزایش میدهد تا منافذ باز شوند. بنزوئیل پراکسید همچنین ترشح سبوم را کاهش میدهد و التهاب را کم میکند. محصولات حاوی ۲٫۵٪ تا ۱۰٪ بنزوئیل پراکسید (به صورت ژل، کرم، محلول یا صابون) برای کاهش جوشهای التهابی مؤثرند.
- اسید آزلائیک: یک اسید طبیعی با خاصیت ضد باکتری و ضد التهاب است. کرم یا ژل ۱۰٪ تا ۲۰٪ اسید آزلائیک در درمان جوش صورت خفیف تا متوسط موثر شناخته شده و میتواند به کاهش قرمزی و لکههای تیره پس از جوش نیز کمک کند. این دارو در صورت عدم تحمل رتینوئید یا بنزوئیل پراکسید گزینه مناسبی است.
در مجموع، داروهای موضعی فوق با هدف قرار دادن باکتری، چربی و انسداد منافذ سطحی، بخش مهمی از درمان جوش صورت خفیف تا متوسط را تشکیل میدهند. کرمها و لوسیونها معمولاً برای پوستهای حساس بهتر تحمل میشوند، در حالی که ژلها و محلولهای حاوی الکل ممکن است پوست را بیشتر خشک کنند.
درمانهای دارویی با تجویز پزشک
اگر شدت آکنه بیشتر باشد یا با درمانهای قبلی کنترل نشود، لازم است به پزشک مراجعه شود تا داروهای قویتری برای درمان جوش صورت تجویز گردد. از مهمترین گزینههای دارویی توسط متخصص پوست عبارتند از:
- آنتیبیوتیکهای خوراکی: در آکنه متوسط تا شدید (بهویژه آکنه التهابی گسترده یا کیستیک)، دورههای چند ماهه آنتیبیوتیک خوراکی مانند تتراسایکلینها (مینوسایکلین یا داکسیسایکلین) تجویز میشود. این داروها با مهار رشد باکتریها و کاهش التهاب به بهبود ضایعات کمک میکنند و یکی از ارکان درمان جوش صورت در موارد شدید به شمار میروند.
- ایزوترتینوئین (خوراکی): قویترین داروی درمان جوش صورت است که برای آکنههای کیستیک شدید یا موارد مقاوم به سایر درمانها استفاده میشود. ایزوترتینوئین تمامی عوامل ایجاد آکنه (تولید سبوم، کراتینسازی، باکتری و التهاب) را مهار میکند و در درصد بالایی از بیماران باعث بهبود کامل یا طولانیمدت آکنه میشود.
سایر روشهای درمان تخصصی:
- تزریق داخل ضایعه کورتیکواستروئید: اگر یک کیست یا ندول بزرگ بسیار ملتهب باشد، متخصص پوست میتواند مقدار کمی محلول کورتون را مستقیماً به داخل ضایعه تزریق کند. این کار التهاب را سریعاً فروکش میدهد و ظرف چند روز موجب کوچکشدن قابلتوجه ضایعه میشود. تزریق کورتون یک روش اورژانسی برای درمان جوش صورت فوری محسوب میشود که مانع از ایجاد زخم ناشی از ترکیدن کیست نیز میگردد.
- درمان با لیزر: انواعی از لیزرهای پالسی، لیزر دیود و لیزرهای مادون قرمز در درمان جوش صورت استفاده شدهاند. لیزر میتواند با رساندن حرارت به لایههای عمقیتر پوست، غدد چربی را تا حدی کوچک کند و باکتریهای آکنه را کاهش دهد. درمان جوش صورت با لیزر معمولاً به چند جلسه درمانی نیاز دارد و بیشتر برای موارد مقاوم یا بهمنظور بهبود جای زخمهای آکنه به کار میرود.
- نوردرمانی (فتوتراپی): استفاده از نور با طول موجهای ویژه، بهخصوص نور آبی، یکی دیگر از روشهای نوین در درمان جوش صورت است. نور آبی اثر ضدمیکروبی دارد و میتواند با فعال کردن پورفیرینهای داخل باکتری، به نابودی این باکتری کمک کند.
در مجموع، یک برنامه صحیح درمان جوش صورت ممکن است شامل ترکیبی از اقدامات فوق باشد. برای مثال، فردی با آکنه متوسط ممکن است بهطور همزمان یک رتینوئید موضعی را هر شب، یک ژل بنزوئیل پراکسید را صبحها و در صورت لزوم یک دوره کوتاه آنتیبیوتیک خوراکی استفاده کند.در طی درمان جوش صورت صبور بودن اهمیت زیادی دارد؛ بیشتر داروها ظرف ۶ تا ۸ هفته اثرات خود را نشان میدهند و بهبود کامل ممکن است چندین ماه طول بکشد.
بنابراین ایدهی از بین بردن جوش صورت در یک روز واقعبینانه نیست و بیماران باید صبور باشند. همچنین پس از بهبود آکنه، گاهی درمان نگهدارنده (مثلاً ادامه مصرف رتینوئید موضعی) برای جلوگیری از بازگشت جوشها ضرورت مییابد.
درمانهای خانگی جوش صورت
علاوه بر درمانهای پزشکی، برخی اقدامات و درمانهای خانگی میتوانند در بهبود آکنه یا پیشگیری از آن مفید باشند. البته باید توجه داشت که هرچند درمان جوش صورت به روش خانگی مورد علاقه بسیاری از افراد است، مؤثر بودن همه این روشها به طور علمی اثبات نشده است. در ادامه به چند مورد از رایجترین درمانهای خانگی که پشتوانه بهتری دارند، اشاره میکنیم:
برخی افراد نیز به امید دستیابی به درمان جوش صورت فوری سراغ روشهای خانگی میروند. آنها تصور میکنند میتوانند از بین بردن جوش صورت در یک روز را با این روشها محقق کنند. اما همانطور که خواهیم دید، واقعیت چنین نیست.
- رژیم غذایی: تاکنون ارتباط مستقیمی بین خوردن یک غذای خاص و بروز آکنه ثابت نشده است. با این حال، برخی شواهد حاکی از آن است که رژیمهای با بار گلیسمی پایین (حاوی قند ساده کمتر) ممکن است به کاهش آکنه کمک کنند.
- مرطوبکنندههای حاوی آلوئهورا: پوستهای مستعد آکنه نیز به رطوبترسانی نیاز دارند، بهخصوص زمانی که از داروهای خشککننده پوست (مانند رتینوئیدها یا ایزوترتینوئین خوراکی) استفاده میکنید. به کار بردن یک مرطوبکننده فاقد چربی که حاوی حداقل ۱۰٪ ژل آلوئهورا یا عصاره فندق افسونگر (ویچ هازل) باشد، میتواند به تسکین و کاهش التهاب پوست کمک کند.
نکات پیشگیری و مراقبت
پیشگیری همیشه بهتر از درمان جوش صورت است. رعایت اصول صحیح مراقبت از پوست میتواند از شکلگیری جوشهای جدید جلوگیری کرده و روند بهبود آکنههای موجود را تسریع کند. در اینجا چند نکته را که برای پوستهای مستعد آکنه مفید است مرور میکنیم:
- از محصولات آرایشی چرب و سنگین استفاده نکنید. هنگام خرید لوازم آرایشی یا کرم ضدآفتاب به برچسب «غیر کومدوژنیک» یا «مخصوص پوستهای مستعد آکنه» توجه کنید. این محصولات طوری ساخته شدهاند که کمتر منافذ پوست را مسدود کنند.
- از آفتاب زیاد دوری کنید. تابش شدید آفتاب میتواند تولید سبوم را افزایش دهد و همچنین تیرگی لکهای بهجامانده از جوش را بدتر کند. علاوه بر این، برخی داروهای درمان جوش صورت پوست را نسبت به اشعه UV حساستر میکنند و احتمال آفتابسوختگی را بالا میبرند.
- استرس خود را مدیریت کنید. استرس و اضطراب با افزایش هورمونهایی مانند کورتیزول و آدرنالین میتوانند موجب تشدید آکنه شوند. سعی کنید خواب کافی داشته باشید، ورزش منظم انجام دهید و از روشهای آرامسازی (مثل مدیتیشن یا یوگا) بهره بگیرید.
با رعایت موارد فوق، پوست شما در وضعیت متعادلتری قرار میگیرد و احتمال بروز جوشهای جدید کمتر میشود. البته حتی با بهترین مراقبتها نیز ممکن است باز هم جوش بزنید، اما قطعاً تعداد و شدت آن کمتر خواهد بود و درمان جوش صورت نیز آسانتر انجام میشود. در نتیجه کمتر مجبور خواهید شد به دنبال راهحلهای فوری مانند از بین بردن جوش صورت در یک روز باشید.
نتیجهگیری
جوش صورت یک مشکل آزاردهنده اما قابلکنترل است. برای درمان جوش صورت موثر باید به دلایل زمینهای ایجاد آکنه توجه کرد و انتظار واقعبینانه داشت. هیچکس یکشبه از شر آکنه خلاص نمیشود؛ بنابراین تبلیغات وسوسهانگیزی که از از بین بردن جوش صورت در یک روز یا درمان جوش صورت فوری و درمانهای بهظاهر معجزهآسا صحبت میکنند، چندان قابل اعتماد نیستند.
بنابراین اگر با وجود رعایت تمام توصیهها باز هم آکنه شدید دارید، حتماً به یک پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. خوشبختانه امروزه تقریباً برای هر مورد آکنه راهحلی وجود دارد و با درمان جوش صورت مناسب میتوان تا حد زیادی این عارضه را مهار کرد.
